Korleis lagar ein ei snøhole?

Overnatting i ei snøhole kan både bli betrakta som kult, men også tilfredsstillande ettersom ein sjølv har jobba hardt for å lage den. Sjølvsagt dersom ein gjer det på rett framgangsmåte. På skulen har vi i friluftslivklassa på Sogndal VGS lært korleis vi skal lage snøholer på rett måte, samt nokre tips for å gjere den best mogleg å overnatte i. Derfor skal eg no greie ut om korleis ein skal gå fram med å lage ei snøhole.

Først og fremst må ein finne ein god plass å lage snøhola på. Det beste er å finne ein snøskavel som ligg på le-sida. Grunnen til dette er fordi at ein då vil kunne skjerme seg frå vindar, samt unngå at snø kan dekke til hola di og eventuelt utstyr ein har utanfor. Noko som er svært viktig er at ein velgjer ein skavel som ikkje er høgare enn 4-5 meter og som har ein vinkel som ikkje overstiger 30 grader. Dette er for å unngå potensielle skred. I tillegg er det viktig at snøen du grev i ikkje er for våt eller tung, ettersom dette vil forårsake i at taket i hola synk, som gjer det for farleg å overnatte i hola. Dersom ein er med i ei gruppe, er det gunstig å grave to innganger, slik at utgravinga av hola kan gå fortare. For å unngå gjennomtrekk tettar ein igjen den eine inngangen.

Når grovarbeidet er utført, lagar ein til soveplassen i hola. Soveplassen bør vere litt høgare enn inngangen slik at den varme lufta i hola stig og samlar seg der du søv, samt slik at du kan unngå å liggje i kulda. Framfor liggjeplassen lagar ein derfor ei kuldegrop for å utnytte denne effekten enda meir. Kulda vil då samle seg i gropa istadenfor hola generelt. Hovudpoenget med dette er for å gjere hola meir konfortabel å sove i. Dersom ein ikkje gjer det skikkeleg, vil ein risikere å fryse.

Når hola skal tas i bruk, vil det lønne seg å dekke til inngangen med snøblokker, slik at temperaturen inne i hola kan stige. 

Biletet eg la til på dette blogginnlegget illustrerar godt korleis snøhola skal sjå ut, slik at komforten og sikkerheita er best mogleg. 

-Vegard Aaserud Tønnessen

Skarvasshaugane og Pikkhaug, to gode skiopplevelsar!

Tirsdag, 10 februar tok friluftslivklassa frå Sogndal VGS ut på nye eventyr. Denne gangen tok ferda oss opp til skiløypene ved Hollekve, eit skianlegg som både tilbyr langrenn og slalom som ligg ca 20-30 minutt frå Sogndal sentrum. Denne turen var ein av to planlagde "treningstoktar" som skulle førebu oss til ein kommande dagstur. Meininga var å styrka vår kunnskap om det norske vinterfjellet/landskapet, samt friske opp kunnskapar vi har lært på tidlegare turar.

Kartet viser ruta vi gjekk på Stedjekammen. Før denne turen hadde vi planleggingstimer på skulen, der vi lagde ulike turplanar i tilfelle noko gjekk galt som kunne påverka turen. Plan A var å gå etter hovudruta, der vi skulle gå mot Reipa, for deretter å å følgje Skavassgrovi oppover til Skavasshaugane, for så å returnere same veg. Plan B byrja likt som plan A, men var meir forsiktig med måla. Med andre ord var plan B dersom vi hadde kortare tid enn antatt. Kriseplanen hadde vi i backup dersom ein situasjon oppstod som gjorde at ein eller fleire elevar hadde blitt uegna til å fortsette turen. Dersom kriseplanen hadde blitt teken i bruk, ville vi ha snudd og returnert same veg.

Turen begynte på parkeringsplassen på Fosskammen. Her hoppa vi av bussen og spente på oss skiutstyr og vinterklede. Deretter begynte turen opp langs løypene. Noko veldig uheldig for meg på denne turen var at eg hadde gløymt skifellene mine, noko som gjorde at eg verken hadde grep eller noko særleg kontroll over skia. Resultatet blei at eg måtte bruke "fiskebeinsteknikken" for å kunne komme meg opp bakkane i løypa. Det fungerte, men eg blei også veldig varm og utslitt grunna teknikken. 

Lenger opp i løypa hadde vi eit stopp ved raude kors plassen, der lærarane improviserte fram ei midlertidig løysing på skiproblemet mitt. Ein veldig simpel, men effektiv løysing var å bruke sportsteip under skia. Det fungerte fint i ein periode, men effekten forsvann då vi kom ut til laussnøen. I tillegg til elendig grep på skia, blei eg også dårleg under turen. Då vi hadde nådd utkanten av Rysete, låg eg merke til at både kroppen og utstyret svikta. Det uheldige resultatet var at eg måtte vende om med ein lærar og returnere til startpunktet. Det var ikkje akkurat kjekt, men det var nødvendig for å ikkje vere ei sinke for resten av klassen, samt unngå å gjere ting verre. Resten av klassen derimot fullførte turen uten problem, som var kjekt å sjå.

Torsdag, 23 februar tok klassa ut på enda eit eventyr. Denne gongen tok ferda oss til skogane på Kaupanger. Her skulle vi følje ei rute som ikkje var planlagt av oss, men av ein friluftsliv student som var med på turen. Her var ein A og B plan lagt opp for oss. Plan A gjekk ut på å starte ved Goro, gå opp til Ospesete, for så å gå vidare opp mot Pikkhaug.

Uheldigvis kunne vi ikkje følje denne planen på grunn av at bussen som skulle ta oss til Goro, blei forsinka med ein halv time. Resultatet blei at plan B vart teken i bruk istaden, som var å snu dersom vi ikkje rakk opp til Pikkhaug. Turen begynte på Goro, der vi engasjert tok ibruk ski og stavar. Derifrå fulgte vi vegen, fram til vi hoppa over på ein traktorveg. Her var det til tider ganske utfordrandes ettersom det var hol og ujamt snødekke oppover til Ospesete, men alle hadde eit ganske jamt erfaringsnivå og tempo, som gjorde at det ikkje var noko stort problem. Som på tidlegare turar hadde vi sett opp ulike grupper til å leie ulike etappar i planleggingstimane. Gruppa mi tok kontroll etter eit kort stopp på Ospesete. Der fekk eg og Marianne planlagt kvar og korleis vi skulle gå for best mulig flyt og effektivitet. Valget blei å følgje ein traktorveg som ikkje låg langt vekke frå Ospesete, for så å følgje den fram til kraftlinja. Etter det fulgte vi kraftlinja opp til det blei ein knekk på den, som symboliserte at vi hadde nådd målet vårt.

Då vi var framme, satte studenten Mats i gong med eit kompasskurs. Her skulle vi sjølv bruke kart og kompass for å finne fram i vinterterrenget, noko eg synes var veldig moro og utfordranes. Eit tips han lærte oss var å sikte inn på klare objekter som låg i ruta lenger framme. Etter at målet var nådd, kikka ein ned på kompasset igjen og valde eit nytt følgjeobjekt. Poenget med dette var for å forhindre at ein kunne gå seg vill, ettersom snøen sjular mykje av kjenneteikna som er vist på kartet. Ein potensiell fare var innsjøar, men mest farleg var dei regulerte vatna. Dette fordi vatnstanden under isen kan vere låg, som gjer det vanskeleg å komme seg opp att. Etter "kurset" vendte vi snuta mot vegen tilbake til Goro. Her fulgte vi kraftlinja heilt ned og returnerte til Goro via bilvegen.

Målet med turane var å teste ut utstyr og lære om korleis å ferdes i det norske vinterlandskapet. Eg lærte ganske mykje på desse to turane, blant anna at ein skal halde god avstand frå snøskavlar eller høgder som er høgare enn 5 meter og som er meir enn 30 gradar i vinkel. På denne måten sikrar ein seg den tryggaste ruta. Ein anna ting var å kunne kle seg rett i vinterfjellet. Det mest effektive er å kle seg med fleire lag, slik at ein kan halde kulda, samt sveitta unna.Ved å kle seg med fleire tynne lag, får ein moglegheita til å regulere varmen etter kor intensivt og hardt aktiviteten er. Kompasskurset var også veldig lærerikt og svært interesserande!

Noko eg vil seie eg var fornøgd med var kleda eg hadde valt, ruta eg og Marianne fann og generelt turopplevelsen.

Noko eg vil gjere annleis til neste gong er å kanskje ha ein anna sekk. Eg var litt begrensa grunna vanlege skuletimar før sjølve turen, men til overnattingsturen vil eg ta i bruk ein lettare sekk. Ein anna ting er at eg kanskje burde skaffe meg halvfeller, slik at eg kan ha godt grep, men også ha god glid. Eg burde også komme meg opp på fjellet for å stå meir på ski, slik at eg meistrar ploging.

Alt i alt var dette to veldig flotte turar, sjølv om den første turen ikkje endte heilt som eg ville ha føretrekt. Men, to flotte turar og ein veldig kjekk klasse bidreg til ein flott tur opplevelse!

-Vegard Aaserud Tønnessen

Nuken, ein kald men god naturopplevelse!

Kvar vi gjekk. Dag 1 i raudt og dag 2 i gult

Torsdag, 16 oktober tok friluftslivklassa frå Sogndal VGS ut på nye eventyr. Denne gangen skulle vi til eit fjell kalla Nuken. Nuken ligg aust for Halsavatnet og er cirka 1 time frå Åsen. Den store kontrasten frå forrige gong var at ein pakka sekken med tjukke ullklede, byta ut treningsjakka med parkas og eit generelt kaldare klima.

Vi møtte opp klokka 16:00 utanfor utstyrsbua som vi gjorde på forrige tur. Etter litt organisering for kven som skulle ta kva av utstyr, blei vi køyrte opp til Åsen med minibuss og bil.

I frå Åsen begynte turen vår. I planleggings timane våre hadde vi rekna ut at det ville ta ca ein time. Og det tok det. På vegen opp mot Nuken begynte alle å plukke med seg kvistar og stokkar til bålet, ettersom vi låg merke til at det blei mindre og mindre vegetasjon jo høgare vi kom. Og som sist var det ulike grupper som leidde ulike etappar. Gruppa som leidde oss fram til Nuken skulle også velge leirplass. Plassen som vart valgt var ypperleg ettersom den ikkje var altfor langt unna Halsavatnet, men også grunna plasseringa. Den ga mykje ly for vinden og var generelt flat, noko som er ein fordel når ein skal sette opp telt og stormkjøkken. Etterkvart som gruppene blei ferdige med teltoppsett og middagslaginga, begynte alle å flokke seg rundt leirbålet. Her vart vi fortalte spøkelseshistoriar, som eigentleg var meir komiske enn skumle. Resten av kvelden var prega av fantastisk stemning, samt godt vær og flott utsikt.                

Victoria, meg og Sander

Neste dag vakna vi rundt klokka 9. Alle kom seg opp og saman åt vi frukost og pakka ned telta. Noko som skilde seg ut frå forrige gong var at elevane faktisk var ferdige med frukost og nedpakking før lærarane hadde begynt å pakke. Etterkvart som dei og vart klare, satte vi kursen mot Nuken. Oppstiginga gjekk rimelig kjapt, men vi hadde bestemt oss for å endre litt på planane for lunchpausen. Vi hadde eigentleg planlagt å ete lunch på Nuken, men sidan det ikkje var så lenge sidan vi hadde spist frukost bestemte vi oss for heller å ete på Hølsete. I frå Nuken og ned til Hølsete hadde gruppa mi leiinga for klassa. Vi hadde eit jamt tempo og var nede i ca 13 tida.

Etter ein kort lunchpause på Hølsete, tok ei anna gruppe over og sette kursen ned mot skulen igjen. Det var mange ulike vegar å velje mellom, men alle var einige om at den kortaste vegen var den beste, altså å følgje vegen ned.

Før turen hadde vi to planleggingstimar der vi satte opp eit nokså tett og hektisk tidsskjema. Men vi klarte å følgje den til punkt og prikke, noko som gjorde at vi fekk vaska stormkjøkken, levert inn anna fellesutstyr og hengt opp telta til lufting, med tre minutt til overs. Ein anna ting vi skulle gjere i planleggingstimane var at kvar gruppe fekk ei spesifikk oppgåve som dei skulle utdjupe og leggje ut på facebook gruppa vår. Gruppa mi fekk ansvaret for målsettingar og forklare korleis ein skal bevege seg i haustfjellet.

Alt i alt, var dette ein flott tur med flotte folk!

-Vegard Aaserud Tønnessen

Tur til Rutlin og Bålbrenning

Mandag 29 september drog vi på ein liten tur til Rutlin. Der møtte vi to studentar som hadde fyrt opp bålet for oss Etterkvart som alle hadde kommet seg til rette, vart vi oppdelt i grupper som skulle gjøre ulike oppgåver. Noken skulle lære korleis å bruke tau til å lage reidskap, mens andre skulle spikke opp oppfyringsflisar. Dei to andre gruppene skulle hogge ved og bruke sag. Etter arbeidet satte vi oss rundt bålplassen og koste oss. Etter ein god pause med grilling av både pølser og epler, vart vi undervist av studentane om ulike typar bål. Dei hadde sett opp ein modell av eit firkantbål, der dei største kubbane vart plassert lengst nede og dei minste kubbane øvst.

Bålbrenning

Det er rekna med at forfedrane våre har brukt bål i minst 500 000 år. Bålet var til og med kjend før opprinnelsen av vår eigen menneskeart homo sapiens, byrja å vandre rundt på jorda. I dag når ein fyrar opp bålet og samlast rundt det, ber vi vidare ein urgammal kulturarv. Det fins ulike typar bål som ein kan bruke etter kva omsendigheiter eller bruk det skal ha.

Den mest vanlege båltypen er trekant bålet, eller også kalt pyramidebålet. Her legg du opptenningsmaterialet på botnen, for så å stable større kubbar og kvistar i form av ein pyramide. Dette er fordi ein skal sikre at bålet brenn oppover.





Om vintaren egnar "vinterbålet" seg best ettersom det tillet ein å ha bål utan at det synk langt ned i snøen. Dette er oppnådd ved at ein legg tjukke rå kubbar på botnen. Ettersom dei rå kubbane ikkje tek fyr, egnar dei seg godt som ein plattform for bålet. Deretter legg ein tynne og tørre kvistar og tørr flis oppå "plattforma". Heilt øvst legg ein bjørkenever for å få ein god start på bålet.


-Vegard Aaserud Tønnessen

Fjærlandssete, ein god naturopplevelse!

Mandag, 15 september dro Friluftslivklassa frå Sogndal VGS ut på nye eventyr. Etter ein oppsamling og utdeling av felles utstyr på basketballbana, vart vi frakta ved hjelp av minibuss og bil opp til Mannsverk i Øvstedalen. Frå Mannsverk fulgte vi ein traktorveg som tok oss opp til ein plass kalla Smidjeriset. Derifrå satte vi kursen mot Furusete. Her hadde vi ein god pause der ein fylte opp tomme vatnflasker ved bekken, og ga eventyrlysten ein klar boost ved hjelp av fint landskap og flott vær.

Etter å ha kvilt i litt over ein time, fortsatte vi ferda mot Fjærlandssete. På vegen opp passerte vi Myrbeinsete, her begynte myr landskapet å slå til, noko som ville følgje oss resten av vegen fram til Fjærlandssete. Plassen som blei vald til leirplass var ypperleg ettersom den var ganske sentralisert, hadde kort avstand til drikkevatn og hadde gode moglegheitar for fiske og bærplukking. Etterkvart som alle fann sine aktivitetar, bestemte vi gutta oss for å ta ein god gamaldags runde med kort. Og kort sagt, hadde vi det utmerket! Litt seinare på kvelden hadde vi flere aktiviteter, alt ifra quiz til dei klassiske "skrekk" historiane ved bålet.

Meg, Daniel og Jonas (Sander er kameramann)

Neste dag sto vi opp i rundt 8 tida. Imens eg lagde frukost, pakka dei andre på gruppa mi ned teltet. Etter ein god frukost, satte vi i gong med reisen tilbake til Sogndal. Ifrå Fjærlandssete til Fagreiggivatnet følgde vi dei andre gruppene. Eit av måla med turen var å lære korleis å bruke kart og kompass, noko som blei veldig handy ettersom kvar teltgruppe skulle vise veg og bestemme rute. Frå Fagreiggivatnet tok gruppa mi over "vegvisinga"og leidde klassen ned til Kollsetestølen.  Ruta vi gjekk var ikkje heilt etter kva vi hadde planlagt, men vi kom oss alikevel fram til Kollsetestølen. Etter litt "offroad" og kikking på kartet, fann vi til slutt fram til ein traktorveg som tok oss heile vegen ned til busstoppet som markerte slutten på turen.

Iløpet av denne turen lærte eg korleis å bruke kart og kompass. Det er definitivt ein god kunnskap å ha på lur til andre framtidige turar ettersom det tillet ein å være litt eksperimentell med rutene ein vel.

Noko eg vil sei eg var godt nøgd med turen var at eg hadde mykje kle og mat. På ein tur slik som dette er det viktig å ha med seg nok mat slik at ein ikkje går svolten. Det er også lurt å ha med seg nok kle slik at ein kan skifte etter behov.

Noko eg var mindre nøgd med var at eg ikkje hadde "lette klede". Altså at eg ikkje hadde moglegheit til å byte til shorts og T-Skjorte når det var varmt. Ein anna ting er at eg gjerne skulle ha hatt med meg eit par joggesko.

Alt i alt, var dette ein ypperleg tur. Været var flott og klassa var i topp stemning som bidreg til ein flott tur opplevelse.

-Vegard Aaserud Tønnessen